این خرده فضاها را جدی بگیریم

من و شما و بسیاری دیگر نقدهای گوناگونی به جامعه ایران و نظام سیاسی و کلیه نهادهای آن داریم. حق هم همین است. اما با وجود این، «روزنه های امیدبخش» یا به قول مایکل اپل «خُرده فضاهایی» هست که همچنان می توان به آن امید داشت و از آن برای ساختن جامعه ایران استفاده کرد.

قصد ندارم مثل مجریان صدا و سیما شما را ترغیب کنم که هر طور شده لبخند بزنید یا امیدوار باشید! بلکه مقصودم این است که واقعا «واقع بین» باشیم و از تجربه های سازنده و روزنه های امیدبخش برای بهبود موقعیت یا پیشبرد هدف های جمعی و خیر عمومی استفاده کنیم. تجربه ای در این روزها داشتم که می خواهم آن را با شما درمیان بگذارم.

روزهای سوم تا پنجم دی ماه 1398 برای من تجربه ای بزرگ شکل گرفت. «انجمن علمی مطالعات صلح ایران» سومین همایش سالانه اش را در این روزها برگزار کرد. دبیر علمی این همایش من بودم. سال گذشته در اسفند ماه در اختتامیه این همایش سخنرانی با عنوان «جایگاه و نقش علوم انسانی و اجتماعی در صلح» ارائه کردم و این سخنرانی توجه هیأت مدیره انجمن صلح را جلب کرد. در نتیجه مقرر شد همایش امسال به همین موضوع اختصاص یابد. از بهار فعالیت ها آغاز شد. برای این منظور مقرر شد که در هر رشته ای از رشته های علوم انسانی و اجتماعی حداقل یک صاحبنظر برای سخنرانی دعوت شود. مهر ماه با استادان مطرح کشور صحبت کردیم و آنها نیز صمیمانه از این دعوت استقبال کردند. سخنرانی های این استادان اکنون در فضای مجازی در دسترس همگان است. روز اول همایش در خانه اندیشمندان علوم انسانی و روزهای دوم و سوم در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد. این همایش چند تجربه قابل تأمل و جدی برای من داشت که آنها را در اینجا روایت می کنم.

1- با وجود این که ما متهم به کم توانی در انجام کار جمعی هستیم، در همایش شاهد همکاری صمیمانه و بی ریای جمع زیادی از افراد و نهادها بودم. آنها بدون دریافت مزد و در نهایت صمیمیت و بی ریایی تلاش کردند. اگر بخواهم اسامی آنها را بنویسم باید متن طولانی تهیه کنم. قصدم صرفا یادآوری این نکته است که کار جمعی در ایران کاملا امکان پذیر است. شاید موقعیت مخاطره آمیز ایران باعث شد که همه نهادها، افراد مختلف و استادان احساس مسئولیت کنند و بی ریا و فداکارانه برای برگزاری این همایش تلاش کنند. گمان می کنم شاید باید قابلیت های مثبت و سازنده جمعیت دانشگاهی و توانایی آنها برای کارهای جمعی را جدی تر بگیریم.

2- با وجود نداشتن پول این همایش بدون داشتن بودجه مشخص به مدت سه روز برگزار شد. در کنار این همایش، همچنین چهار پیش نشست هم در تهران، مازندران، قم و مشهد برگزار گردید. در حالی که تمام روابط ما بر پایه پول و کسب درآمد استوار شده، یا چنین تصوری وجود دارد، جای تأمل دارد که همایشی به این گستردگی بدون داشتن بودجه برگزار شد. خانه اندیشمندان، دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه مفید قم و سایر دانشگاه ها بدون دریافت پول سالن ها و هزینه های پذیرایی را تقبل کردند. نشر دانشگاهی هم کتاب چکیده مقالات همایش را منتشر ساخت. شهرداری هم بنرهای همایش را رایگان در شهر نصب کرد. سایر فعالیت ها را نیز اعضای فعال انجمن مطالعات صلح داوطلبانه انجام دادند. گمان می کنم شاید ضروری باشد به این زمینه های مدنی و غیرمادی جامعه برای گسترش صلح و توسعه جامعه ایران واقع بینانه تر نگاه کنیم.

3- با وجود فضای امنیتی و محدودیت های آزادی بیان، در این همایش سخنرانان و شرکت کنندگان آزادانه نقدهای شان را بیان کردند. سخنرانی های محمدجواد کاشی، مقصود فراستخواه، رحیم محمدی، فرشاد مومنی، داریوش رحمانیان، غلامرضا خاکی و بسیاری سخنرانان برجسته دیگر واقعا نقادانه و جسورانه ارائه شدند. گمان می کنم شاید ضروری باشد به این «خُرده فضاهای آزاد» توجه بیشتر و جدی تری کنیم.

4- با وجود آلودگی شدید هوا و سیطره فضای نومیدی و بسیاری چالش های دیگر، جمعیت قابل توجهی از سه روز همایش استقبال کردند. در روز اول نزدیک به 150 تا دویست نفر در سالن حضور داشتند. روزهای دیگر نیز سالن پر بود. گمان می کنم هنوز شور و شوقی برای گفتگو و بحث درباره جامعه و فرهنگ در ایران وجود دارد. شاید گاهی لازم و ضروری باشد که به این وجه فرهیختگی و بالنده جامعه ی ایران هم نگاه جدی کنیم.

5- با وجود کاستی ها و نقدهایی که به علوم انسانی و اجتماعی در ایران وجود دارد، سخنرانان در این همایش عموما در عالی ترین سطح سخن گفتند و بسیار خلاقانه و دلسوزانه ابعاد گوناگون صلح در ایران را کاویدند. گمان می کنم گاهی بیش از اندازه قابلیت ها و ظرفیت های علوم انسانی و اجتماعی و تحولات آن را دست کم می گیریم.

یادداشت دکتر نعمت الله فاضلی به مناسبت برگزاری همایش علوم انسانی و اجتماعی و صلح- دی 98

۰ نظر / ۲۲۹ بازدید