» مسأله کرونا و بدن ایرانی

مسأله کرونا و بدن ایرانی

موقعیت کرونایی و بحرانی ای که در حال حاضر جامعه ایران آن را تجربه می کند، «موقعیتی استثنایی» (state of exception) به معنای واقعی کلمه است.

«موقعیت استثنایی» مفهوم انتقادی است که کارل اشمیت و جورجیو آگامبن بکار برده اند. بیان کننده وضعیتی است که حکومت به نام «خیر جمعی» و منفعت همگانی، خود را مجاز می بیند که به دلیل «وضعیت اضطراری» از قانون پا را فراتر بگذارد و امر و نهی های سیاسی بر شهروندان تحمیل کند. اما در اینجا موقعیت استثایی را در معنای انسان شناسانه اش در نظر دارم.

موقعیت استثنایی زمانی به وجود می آید که زندگی در آن «آشنایی زدایی شده» (defamiliarization) و تمام لایه های پنهان و درونی فرهنگی و تاریخی و اجتماعی آن به شیوه های پیچیده ای از حالت خودآگاه به ناخودآگاه کشیده می شوند.

موقعیت عادی، موقعیتی است که مردم به صورت ناخودگاه و بر حسب عادت و مطابق کلیشه ها و باورها و دانش مشترک جمعی و تاریخی، رفتار و عمل می کنند. در موقعیت عادی و متعارف، مردم مطابق «فرهنگ مسلط» عمل می کنند.

در موقعیت عادی، باورها و الگوهای فرهنگی و پیش فرض های فرهنگی و تاریخی رسوب یافته در وجود فردی و جمعی ما، پنهان هستند و بدیهی و طبیعی انگاشته اند. اما در موقعیت استثنایی، فرهنگ از پستوی ناخودآگاه جمعی ما بیرون می آید؛ چنان که گویی با صدای بلند همه مفروضات و باورهای پیدا و پنهان ما با ما سخن می گویند. در این موقعیت، همه چیز به پرسش جدی و بحث مناقشه انگیز تبدیل می شود.

در موقعیت استثنایی، همه چیز مسأله می شود و ربط اهمیت یا حتی درستی و نادرستی باورهای مسلط تاریخی، دینی و فرهنگی به روی صحنه ذهن ما می آیند. چیزی در «پشت صحنه» باقی نمی ماند؛ همه پیش فرض های فکری و اعتقادی که «پشت صحنه» زندگی روزمره، و سازنده و حامی مقولات مهمی مانند جنسیت، نژاد، قومیت، هویت، انسان، زمان، مکان و هر چیز دیگر، به «روی صحنه ی» گفتگوهای جمعی می آیند.

در این موقعیت دیگر «فرض های اعتقادی» و به تعبیر جورج لیکاف «ناآگاه شناختی» ما در امنیت و آرامش نخواهند بود. در موقعیت استثنایی، «مساله های فرهنگی» شکل می گیرند و صورت بندی می شوند و ما فرایند مسأله مند شدن (problematization) فرهنگ و زندگی روزمره را با چشم غیر مسلح مشاهده می کنیم.

موقعیت استثنایی در قلمرو فرهنگ زمانی حداکثر ظرفیت خودش را آشکار می سازد که پای «بدن آدمی »در میان باشد. اپیدمی کرونا در ایران چنین رخدادی را شکل داده است.

در این موقعیت، مساله بدن و سلامتی و بیماری در جامعه ایران به شیوه ای کاملا فراگیر و همگانی خود را آشکار کرده است. بدین معنا که به واسطه تهدیدی که کرونا ویروس متوجه بدن ما شده، اکنون به سخن درآمده و «بدن انسان ایرانی» آن شکل از «آگاهی جسمانی» ای که در طی تاریخ برای آن رمزگذاری شده و امکان فهمیدن و ارتباط برقرار کردن و زیستن را داشته اند، اکنون این بدن در جلوی چشم همگان است.

بدن ایرانی شده، بدنی است که در موقعیت استثنایی کرونایی با ما سخن می گوید. در چنین موقعیتی که رسانه ها، شبکه های اجتماعی و مطبوعات لحظه به لحظه به کمک تصاویر، فیلم ها، کلمات و تمام نشانه های موجود در تکاپو هستند تا این بدن را بازنمایی کرده و به نوعی سخن های این بدن را بشنوند. در چنین موقعیتی بدن ایرانی شده که خود را در معرض تهدید می بیند، تمام ظرفیت ها و قابلیت های خود را به نمایش گذاشته است.

در این میدان رسانه ای شده که بدن ایرانی شده قرار دارد، برخی از مهم ترین چالش هایی که «فرهنگ سلامت» و باورها و ارزش ها و تجربه های پزشکی مدرن در ایران تجربه کرده است نیز در «محک آزمون جمعی» قرار گرفته است.

از سویی رسانه ها با عرضه انفجار گونه اطلاعات، تصاویر، خبرها و بیانیه ها، دانش ها و آمار تلاش می کنند تا بدن ایرانی شده را نسبت به تهدید و خطری که او را در برگرفته حساس، هوشیار و آگاه سازند؛ و از سویی دیگر، همین رسانه ها بسیج شده اند تا او را توانمند ساخته، آموزش داده و روحیه و انرژی عاطفی لازم برای مقاومت و مبارزه با این موقعیت استثنایی را به او اعطا یا القاء کنند.

نعمت الله فاضلی

تگ ها : بدن کرونا سلامت مسأله کرونا و بدن ایرانی

۰ نظر / ۳۳۳ بازدید