» پیرانه سر

پیرانه سر

حتما این شعر لسان الغیب را بارها شنیده اید که:

پیرانه سرم عشق جوانی به سر افتاد

آن راز که در دل بنهفتم به در افتاد

و نیز به طور حتم بارها در مینیاتورهای ایرانی این تصویر را دیده اید که پیرمردی دستار از سر افکنده و پریشان موی و سپید ریش، در میان انبوهی کتاب نشسته است و زن جوان زیبارویی، سبوی باده در یک دست و جام باده در دست دیگر، بالای سر او ایستاده است.

رمزاین پیرمرد سپیدموی و این زیباروی باده به دست را می خواهم با نمادشناسی یونگی برایتان بگشایم.

پیرمرد سپیدموی کتاب در دست، نماد وجه آنیموسی زندگی است. “آپولو” خدای عقل و خرد و اخلاق در تئولوژی المپی با سپیدی و پختگی و کتاب، خود را نمایان ساخته است. آپولو به تعبیر هراکلیتوس یونانی، خدای منطق (Logosis) است که با نیروی Logos خود را از جهان کنار می کشد و به جهان نگاهی “عینی” و Objective دارد. گرچه این سبک تفکر و این نوع زندگی در مشی فیلسوفان رواقی (Stoics) بسیار ستوده شده است، اما در جایی از زندگی به بن بست می رسد. “ادموند هوسرل” پدر پدیدارشناسی آلمانی، عقل را در مواجهه با سه چیز ناتوان می بیند : عشق- ایمان و مرگ!

و چه زیبا “مصطفی مستور” در کتاب “روی ماه خداوند را ببوس” این عقیده ی “هوسرل” را در قالب قصه در می آورد. عقل مداران با تفکر نقاد خود، در مقابل فریب های دین فروشان واکسینه شده اند و دچار “تدین مصلحت اندیش عوامانه” نمی شوند، اما از آن سو با عفریت شوم “هیچ انگاری و پوچ اندیشی” که مواجه می شوند از پای می افتند و به ورطه ی سرد و خاموش “هادس” دچار می شوند.

اینجاست که دوای “پیرانه سری” در دست “ساقی” است. ساقی، نماد “دیونیزوس” است، رب النوع عشق و مستی و شوریدگی و وصل. دیونیزوس گرچه در زمره ی ایزدان نرینه قرار گرفته است اما ذاتی “آنیمایی” دارد، به همین دلیل مکمل تفکر آنیموسی آپولونی است.

آنگاه که زره عقل چنان بر تن مان سنگینی می کند که ما را از غواصی در دریای آشوب ناک جهان (Chaos) باز می دارد، از خود بی خود شدن مستانه چاره ی کار است.

دیونیزوس می آموزد که عقلانیت یکی از پای افزارهای آدمی است و “افسون زدگی” پای افزار دیگر. عقلانیت ما را یاری می دهد که گرفتار شطح و طامات افسون بافان کاسب مآب نشویم و از دیگر سوی افسون زدگی دیونیزوسی به ما می آموزد که با شوق و رضایت غرق در افسون جهانی شویم که پر آواز پر چلچله ها و سیب و ستاره است.

دکتر محمد رضا سر گلزایی

تگ ها : پیرانه سر دکتر محمدرضا سرگلزایی

۰ نظر / ۳۸۶ بازدید